Gökyüzünü Omuzlarında Taşıyan Atlas: Çok Fazla Düşünmeden 5 Olumlu Kişilik Özelliğinizi Adlandırabilir misiniz?

Atlas tasvirlerine baktığımızda omuzlarında küre taşıdığını görürüz. Bu nedenle Dünya’yı taşıdığını düşünüyoruz. Baktığınız zaman Zeus’un Atlas’a verdiği ceza oldukça acımasız görünüyor değil mi?

Hayatımıza baktığımızda kimimiz Zeus’un görevini üstlenir ve kendi içindeki Atlas’ı cezalandırır. Kendimize o kadar acımasız davranabiliriz ki, birbirimize davranmayız, hatta bir başkası bize davranmasın.

Çoğunlukla günlük hayatımda ve terapi seanslarımda. “Fazla düşünmeden 5 olumlu kişilik özelliğinizi sayabilir misiniz?” Soruyorum. Bu soruyla karşılaşıldığında genellikle bir duraklama olur. Beşinin kişilik özelliklerinden ziyade ulaşılamaz veya somut yetenekler olduğu söyleniyor. Yani dışarıdan görünen ve bizim görünmek istediğimiz “biz”i yansıtan özellikler söylenir ve bu özellikler gerçekte olan “biz”i yansıtmaz. Ancak 5 olumsuz özelliğinizi bize söyleyin dediğimizde bunları bulmakta yeterli özelliklerimize göre daha az zorluk çekiyoruz. Çünkü içimizde sürekli kendini eleştiren ve cezalandıran bir Zeus var.

utanç ve suçluluk

suçluluk duygusu; Aldığımız eylemler sonucunda utanç; Bu bizim varlığımızla ilgili. Utanç, benliğimiz ve kişiliğimizle ilgili çok temel süreçleri kapsarken, suçluluk toplumda şekillenen dışsal beklentilere dayalı bir kontrol mekanizmasıdır.

Daha açık anlatacak olursak; Suçluluk eylemlerimizin kendimize veya bir başkasına zarar verme olasılığından duyduğumuz rahatsızlığı içerir. “Ben iyi bir anne miyim?”, “Davranışım başkasına zarar verir mi?”şeklinde telaş içerir.

Utanç; Çok daha derin ve kendimize yöneliktir. Varlığımızın değiştirilmesi kolay veya imkansız olmayan yönleriyle üzülürüz. Durum, aile, yetenekler vb. bu sete dahildir. Hissettiklerimizi ve hayatımızın bir parçası olan bizi biz yapan özelliklerimizi saklamamızla sonuçlanan bir korku durumunu yansıtır. Sevilmeyeceğimizi veya saygı görmeyeceğimizi düşündüğümüz için utanç verici benliklerimizi saklamaya çalışırız.

Suçlulukta daha bireysel ve özyönetimli sevgi ve saygıya ihtiyaç varken, utançta toplumun sevgi ve saygısını kazanmaya ihtiyaç vardır. Suçluluk ve utanç sabit olduğunda sağlıklıdır. Utanç, narsisizmin sınırlarını belirlerken, suçluluk duygusu onun toplumdaki diğerlerinin özgürlüğünü işgal etmesini engeller. Frijda (1986; 1996) suçluluğun toplumla uyum sürecindeki işlevini içsel-ruhsal kontrol yönünden ele almış ve bireyin yanlış yapma duygusunun kontrolü elinde tutmasıyla ilişkili olduğu sonucuna varmıştır. Kuyu; Birey yaşadığı olayda hissettiği acının kaynağını kontrol ettiğinde kendini affetme kontrolünü de elde etmiş olur. Bu sayede kendini suçlu hissettiği durum için çabalayarak karşı tarafın saygısını ve desteğini kazanır.

Utanç sağlıksız hale geldiğinde, benlikle ilgili sorunlara neden olur. Bireyde; şiddet, unsurların kötüye kullanılması, büyüklenme sanrıları (görkem fantezileri), depresif durum ortaya çıkabilir. Bu durumda utanca ya direnilir ya da kendi kendini inşa etmede utanç yoğun bir şekilde hissedilir. Utanç direnildiğinde kibirli bir kipe bağlanan bir benliğe, ağır utanma durumlarında ise toplumun idealize edildiği ve kendinden şüphe duyduğu kırılgan bir narsisizme neden olur.

Seidler (1997) benlik inşasını etkileyen utanç türlerini şu şekilde belirlemiştir;

1) Yansıtmasız adım: Utanmamak kelâm meselesidir. Benlik ve başkaları arasındaki ayrım gerçekleşmediğinde ortaya çıkar. Utangaçlığa karşı direniş sonucunda toplumla gerçekleşmesi beklenen uyum, oburların özgürlüğüne saygı duymama gibi süreçleri yaşamak mümkün hale gelir.

2) Projeksiyon adımı: Birey, benliğini “öteki”nin üzerine inşa eder. Kişinin benliğinin oluşumunda idealize edilen kişi veya kişilerin fikirleri ve benlikleri etkilidir. Oburlarının özelliklerini ve fikirlerini kendi malları gibi benimserler ve bunu dışarıya yansıtırlar.

3) Kendini yansıtma adımı: Kişinin utanma duygusunu kendi benliğinde oluşturduğu ve utancın yıkıcı olmadığı bir süreci içerir. Utancın ilişkileri düzenlediği ve geliştirdiği sağlıklı bir benlik imajını yansıtır.

Weiss (1986) suçluluk duygusunu 4 boyutta inceler;

1) Hayatta kalma suçu: Diğerlerinden daha nezih koşullarda hayatta kalmaktır. Bu duygu genellikle kardeşlere veya ebeveynlere karşılık gelir. Birey, hedeflerine ulaşmanın başkalarına zarar vereceği inancına sahiptir ve bundan dolayı suçluluk duyar.

2) Ayrılık suçu: Birey kendi gelişimi için bir ayrılık kararı vermelidir. Ayrılma kararı, ayrılmaya karar verdiği nesne ya da kişinin ayrıldıktan sonra hayatına devam edemeyeceğine dair bilinçsiz inancına dayanır.

3) Her Şeye Gücü Yeten suçluluk duygusu: Alaka nesnesine karşı çok fazla sorumluluk var. Hayatta kalma suçluluğu ve ayrılık suçluluğunu içerir.

4) Kendinden nefret etme suçu: İnsanın kendi nefsine verdiği cezadır. Bunu olumsuz fikir, davranış ve duygularla yapar. Birey değersiz görüldüğü ortamlardan uzak durma eğilimindedir. Başkalarını idealleştirir. Bu, özellikle ebeveynler idealize edildiğinde ve kendi kişilikleri aşağılandığında gözlemlenir.

Toplumdaki genel algıya bakıldığında; Kendine öncelik vermenin bencillik olarak görüldüğünü ve bu özelliklere sahip bireylerin dışlandığını görüyoruz. Fedakarlığın övüldüğü bir bakış açısıyla büyüyoruz. Benliğimizin maliyetine ilişkin algımız, “Kendinize değil, çevrenizdekilere yardım ettiğinizde ve öncelik verdiğinizde seviliyorsunuz.” Üzerine inşa ediliyor. Peki, böyle mi olmalı?

Hepimizin farklı yaşam tarzları ve niyet yapıları var. Olayların algılanma biçimleri verilen yansımalar kişiden kişiye değişir. Herkesi sevmemiz veya herkesin bizi sevmesi ne kadar olası? Benliğimizi “öteki”nin üzerine inşa ettiğimizde, daima onay arama durumuna gireriz. Herkesin bizi sevmesi mümkün olmadığı için olumsuz bir tepkiyle karşılaştığımızda benlik duygumuz zedelenir ve kendimizi suçlamaya başlarız.

Toplumla sağlıklı ilişkiler kurmanın ilk adımı kendini sevmektir!

Aşırı fedakarlık uygun görünse de aslında bir sınır ihlalidir. “Ben senin için herşeyi yaparım. Kendi sınırlarımı ihlal ediyorum. Bana da aynı cevabı vermelisin.” alt mesajı taşır. Kendimizi zor duruma sokarak karşı taraf için elimizden geleni yapıyoruz. Karşı taraftan bire bir ilgi ve özveri beklediğimizde de hayal kırıklığı yaşarız. Böylece kendimize ve “öteki”ne olan saygımızı yitirir, “alacaklı” duygusuyla yaşarız.

Aslında bunu toplumun prototipi olan ailede öğreniyoruz. Seanslarda, “Bu hafta kendin için ne yaptın?” Soruyu sorduğumda, bireyler ailenin ihtiyaçlarını karşılamaya başlıyor ve misyon olarak gördükleri faaliyetleri sayıyorlar. Ailenin ihtiyaçlarının karşılanması bireyin benliğiyle o kadar bütünleşmiştir ki kişisel amaçlar ortadan kalkar ve aile uyumu kişisel uygunluğu yok eder. . “Ben kimim?”Ve “Ne istiyorum? Kendinize soruyu sormayı deneyin. Cevaplarınız sizi ne kadar yansıtıyor?

Aile ve toplum içinde sağlıklı bir şekilde var olabilmenin yolu;

1) Sınırın ayarlanması:Başkaları için yapabileceklerimizin standardının farkında olmak ve kendimizi sıkıntıya sokan durumlarda hayır diyebilmek.

2) Yüklerin paylaşılması: İşimizi paylaşmak ve insanlardan yardım istemek, muhtaç olduğumuz anlamına gelmez. Herkesin takviyeye ihtiyacı vardır. Sorumluluğu paylaşmak, bireyler arasındaki duygusal bağı güçlendirir.

3) Kendinize zaman ayırmak: Toplumda farklı rollerimiz var. Anne, baba, eş rolünde. Ancak bu rollerin dışında sadece birimizin olduğunu unutmamalı ve kendimize zaman ayırmalıyız.

4) Kendini sevmek: Hatalarınızı kabul etmeyi içerir. Çoğu zaman başkalarına hataya gösterdiğimiz toleransı kendimize göstermeyiz. Hata yaptığımızda, “Bir arkadaşım bu hatayı yapsa ona ne derdim?” sorusunu sorarsak kendimize söylediklerimizden çok farklı ve ölçülü cevaplar verdiğimizi görürüz. Güçlü ve zayıf yönlerimizin farkına varmak, kendimizi olduğu gibi kabul etmek, değiştirebileceğimiz özellikleri değiştirmek, kontrolümüz dışında olup da değiştiremeyeceğimiz özelliklerin farklılıklarımız olduğunun ve bizi özel kıldığının farkına varmak gerekir.

instagram

Bu yazıda öne sürülen fikir ve yaklaşımlar tamamen yazarlarının özgün fikirleri olup, Onedio’nun yayın politikasını yansıtmayabilir. ©Onedio